TPHCM - Chương trình nhà ở tái định cư: Bài 3: Mua bán suất tái định cư, bao giờ chấm dứt?

Cùng với quá trình phát triển của TPHCM, nhu cầu đầu tư, kết cấu hạ tầng kỹ thuật, xã hội càng lớn nên việc phải di dời một bộ phận lớn người dân trong 5-10 năm tới là điều khó tránh khỏi. Do đó, cần có một kế hoạch toàn diện hơn về công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng và tái định cư, đặc biệt là các dự án trọng điểm của TP.

• Nhu cầu tái định cư lớn

Theo thống kê ban đầu của đoàn công tác liên ngành, đến năm 2015, TP thực hiện 498 dự án, 120.000 hộ dân bị ảnh hưởng. Trong đó có 191 dự án đang triển khai dở dang trong giai đoạn 2006 - 2010 chuyển sang với số hộ dân có nhu cầu tái định cư là 38.246 hộ, 307 dự án mới với tổng số hộ bị ảnh hưởng khoảng 77.706 và có hơn một nửa số hộ này có nhu cầu được bố trí tái định cư.

Như vậy, giai đoạn 2011 - 2015 dự kiến có hơn 83.000 hộ có nhu cầu tái định cư. Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện dự án thường gặp nhiều khó khăn trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, lập dự án, nguồn vốn đầu tư… do đó, trong 5 năm tới, chỉ có thể bố trí tái định cư khoảng 35.000 - 40.000 căn hộ, nền đất.

Nhằm đảm bảo nhu cầu tái định cư các dự án công ích trên địa bàn TP trong thời gian tới, TP sẽ tập trung đầu tư các dự án tái định cư với quy mô lớn ở các quận ven để chuẩn bị quỹ nhà trong giai đoạn phát triển sắp tới. Đặc biệt là các dự án trọng điểm như di dời nhà trên kênh rạch, Khu đô thị mới Thủ Thiêm, Khu đô thị cảng Hiệp Phước, dự án nâng cấp đô thị…

Theo Sở Xây dựng, để chủ động tạo quỹ nhà, TP nên có quy chế huy động các nguồn vốn đầu tư hoặc mua lại từ DN. Nếu chỉ sử dụng tiền bồi thường của dự án nào để tạo quỹ nhà, đất cho dự án đó thì không thể chủ động được và chắc chắn sẽ xuất hiện tình trạng tạm cư với quy mô lớn. Từ đó, sở kiến nghị sử dụng ngân sách cân đối cho việc đầu tư xây dựng hoặc mua lại quỹ nhà của DN trong kế hoạch 5 năm và phân bổ trong kế hoạch hàng năm.

Quỹ đất do nhà nước quản lý phải được đưa vào khai thác theo đúng chương trình nhà ở của TP. Theo đó, nếu ngân sách đủ tiền thì trực tiếp đầu tư, nếu không cân đối được cần kêu gọi đầu tư dưới hình thức “ăn chia sản phẩm” theo cơ chế đấu thầu.

Ngoài ra, sở cũng kiến nghị quy hoạch chung TP nên xác định những dự án lớn xung quanh TP (quận 9, quận 12, huyện Hóc Môn, Nhà Bè, Bình Chánh) khi giao đất nhất thiết phải dành quỹ đất thực hiện chương trình nhà ở của TP, đặc biệt nhà tái định cư.

Một khu tái định cư tại quận 2. Ảnh: HUY ANH

• Cần giải pháp căn cơ

Do số hộ dân bị ảnh hưởng trong các dự án khá lớn, Sở Xây dựng TPHCM đã đề nghị các cơ quan chức năng cần tổ chức điều tra xã hội học, khảo sát tình trạng dân cư, nhà ở, điều kiện sống cũng như nguyện vọng của người tái định cư để xây dựng chỗ ở mới phù hợp.

Theo kết quả kiểm tra nhà tái định cư tại 21 quận huyện (trừ huyện Hóc Môn, Củ Chi, Cần Giờ), việc mua bán, sang nhượng suất tái định cư diễn biến khá phức tạp, với số lượng lớn.

Tại 16 quận, huyện đã có báo cáo (trừ quận 1, 7, 9, Bình Tân và huyện Nhà Bè) cho thấy trong tổng số gần 19.900 trường hợp đã bố trí có hơn 2.600 trường hợp có dấu hiệu mua, bán suất tái định cư, nhiều nhất ở quận 2, 8, 11, Bình Thạnh... Chung cư có số lượng bán suất tái định cư nhiều nhất là chung cư B27 quận 2 (trên 70%), chung cư Cây Mai quận 11 (trên 50%), chung cư Phạm Viết Chánh, Ngô Tất Tố quận Bình Thạnh (trên 60%)…

Nguyên nhân của việc sang nhượng suất tái định cư do các dự án chưa có sẵn căn hộ, nền đất để bố trí trong khi người dân muốn có nơi ở ngay. Mặt khác, do giá chuyển nhượng suất tái định cư trên thị trường cao hơn giá bán của nhà nước nên người dân muốn bán suất tái định cư để hưởng chênh lệch, một số nơi tái định cư chưa có đường sá, trường học, chợ...

Theo nhận định của Sở Xây dựng TP, thông thường việc bồi thường tập trung vào giá trị nhà, đất và những thiệt hại vật chất khác nhưng nhiều vấn đề khác của người dân vẫn chưa được tính một cách đầy đủ. Đó là chỗ ở mới xa nơi làm việc, xa trường học…

Qua khảo sát thực tế tại các khu tái định cư cho thấy, khi bố trí nhà, đất tái định cư gần nơi ở cũ, tỷ lệ sang nhượng rất thấp. Do vậy từng quận - huyện cần tổng hợp rà soát lại quỹ đất trên địa bàn để dành quỹ đất xây dựng chung cư tái định cư của địa phương.

Chính việc chuyển nhượng suất tái định cư này đã tác động trực tiếp lên chính sách tái định cư đang thực hiện. Một số đối tượng thu gom suất tái định cư được hưởng lợi, trong khi người dân tái định cư lại không được hưởng từ chính sách hỗ trợ của nhà nước.

Nhằm chấn chỉnh tình trạng sang nhượng suất tái định cư và công khai mua bán dưới sự quản lý của nhà nước, hiện Sở Xây dựng TP được giao dự thảo quy định về trình tự, thủ tục, điều kiện để thực hiện việc chuyển nhượng suất tái định cư trên địa bàn TP. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp nhất thời, vì vấn đề ở chỗ phải tìm được một cơ chế căn cơ hơn, làm sao để người đăng ký mua nhà, đất tái định cư là những người có nhu cầu thật sự.

Các trường hợp sau khi giải tỏa cần hỗ trợ và tạo điều kiện để có cuộc sống tốt hơn có thể được mua nhà trả góp dài hạn hơn, được thuê nhà nếu không đủ điều kiện mua… chứ không phải “bao cấp” qua giá bán. Chỉ khi nào giải quyết rốt ráo vấn đề trên thì chính sách tái định cư mới được thực hiện đúng đối tượng.

(Theo HanhNhung/sggp)